02 – ROMANI ARLI ALFABETA
ROMANY ALFABETA
02-a–Romanlarda Kullanılan Alfabeler
Rromanes’te yazmak için kullanılabilecek birkaç alfabe vardır. Bu sitede kullanılanlar Pan-Vlax alfabesi ve değiştirilmemiş Latin alfabesidir.
02-a-1 Latin Alfabesi İle Yazma:
İngilizce yazan ve okuyanlar için değiştirilmemiş Latin alfabesi tercih edilebilir. Aşağıda ilgili harf, Uluslararası Fonetik Alfabesine göre ses birimi ve bir Lovari sözcüğünde yapılan sesin bir örneği listelenecektir.
(Öğrenmeyi desteklemek için IPA ses örneklerini kullanmaktan çekinmeyin.)
A a – /ɐ/ – n a kh (burun)
B b – /b/ – b al (saç)
C c – /ts/ – mu c a ( kedi)
Ch ch – /tʃ/ – ch ej (kız / kız)
D d – /d/ – dikhlo (başörtüsü)
E e – /e̞/ – dj e s (gün)
F f – /f/ – f alka (çene)
G g – /g/ – g adje (Rromani olmayan)
H h – /h/ – h ulavel (tarak)
I i – /i/ – kusht i k (kemer)
J j – /j/ – j akh (göz)
K k – /k/ – k efa (fırça)
Kh kh – /kʰ/ – kh er (ev)
L l – /ɺ/ – l on (tuz)
M m – /m/ – m anush (adam)
N n -/n/ -ma n ush (adam)
O o – /o̞/ – dj o v (çavdar)
P p – /p/ – p ap in (kaz)
Ph- ph– /pʰ/ – phe ej (kız kardeş)
R r – /ɽ/ – cher (gökyüzü)
S s – /s/ – sap (yılan)
Sh sh – /ʃ/ – sh ukar (güzel)
T t – /t/ – rat (kan)
Th th – /tʰ/ – thud (süt)
U u – /u/ – p u r u m (soğan)
V v – /ʋ/ – v ast (el)
X x – /X/ – ba x t (şans)
Z z – /z/ – z ejtino (yağ)
Zh zh – /ʒ/ – zh uto (yumurta sarısı)
Dzh dzh – /dʒ/ dzh ukel ( köpek)
————————————–
02-a-2- Pan-Vlax Alfabesinde Yazma:
Pan-Vlax Alfabesi, Rromanes’te yapılan bazı seslere daha iyi uyan değiştirilmiş bir Latin alfabesidir.
A a – /ɐ/ – nakh (nose) burun
B b – /b/ – bal (hair) saç
C c – /ts/ – muca (cat) kedi
Č č – /tʃ/ – čej (girl / daughter) kız
D d – /d/ – dikhlo (head scarf) baş örtüsü
Dj dj / Dy dy – /d͡ʑ/ – djes (day) gün
E e – /e̞/ – djes (day) gün
F f – /f/ – falka (chin) çene
G g – /g/ – gadje (non-Rromani) Roman oplmayan
Ğ ğ – /ɟ/ – te ğindisarel (to think) düşünmek
H h – /h/ – hulavel (comb) tarak
I i – /i/ – kuštik (belt) kemer
J j – /j/ – jakh (eye) göz
K k – /k/ – kefa (brush) fırça
Kh kh – /kʰ/ – kher (house) ev
L l – /ɺ/ – lon (salt) tuz
M m – /m/ – manuš (man) adam
N n -/n/ -manuš (man) adam
Nj nj / Ny ny – /ɲ/ – njamnji (female relative) akraba(f)
O o – /o̞/ – djov (rye) çavdar
P p – /p/ – papin (goose) kax
Ph ph – /pʰ/ – phej (sister) kız kardeş
R r – /ɽ/ – cher (sky) gök
S s – /s/ – sap (snake) yılan
Š š – /ʃ/ – šukar (beautiful) güzel
T t – /t/ – rat (blood) kan
Th th – /tʰ/ – thud (milk) süt
U u – /u/ – purum (onion) soğan
V v – /ʋ/ – vast (hand el
X x – /X/ – baxt (luck) şans
Z z – /z/ – zejtino (oil) yağ
Ž ž – /ʒ/ – žuto (yolk) yumurta sarısı
Dž dž – /dʒ/ džukel (dog) köpek
Rromanların çoğu lehçesi standartlaştırılmamıştır. Evrensel olarak kabul edilmiş yazım kuralları yoktur ve hatta yazılı dilbilgisi “standartları” değişiklik gösterir. Bu, akıcı konuşanlar arasında yazılı Romanları anlamanın zor olabileceği bir durum yaratır.
Lovari bir Vlax lehçesidir. Değiştirilmiş bir Latin alfabesi veya Kiril alfabesi ile yazılabilir. Bununla birlikte, her iki alfabe de dilin seslerini tam olarak temsil etmez. Aynı lehçede bile kelimelerin biraz farklı yazılması nadir değildir. Yazımlar, baskın yerel dilden bile etkilenebilir.
Bu sitede sunulanlar, akademik veri tabanlarına ve Kuzey Balkan bölgesinin yaygın yazımlarına göre “standartlaştırılmıştır”: Güney Macaristan, Sırbistan, Hırvatistan, vb.
Burada hem Pan-Vlax alfabesinde hem de değiştirilmemiş bir Latin alfabesinde yazılmış Lovari Rromanes’i göreceksiniz. Her ikisine de maruz kalmak önemlidir. Pan-Vlax alfabesi, Latin alfabesinin Rromanes’in Vlax lehçelerine daha iyi uyması için değiştirilmiş bir versiyonudur.
Rromanes dilinde yazarken doğru ya da yanlış diye bir şey yoktur, ancak kabul edilebilir yazımlar telaffuzlara en yakın olanlardır. Bazı harfler diğerlerinin yerine kullanılabilir ve benzer sesleri temsil etmek için kullanılan çeşitli harf kombinasyonları vardır. Bunları öğrenmek, özellikle Rromanca konuşmayanlar için zaman ve sabır gerektirecektir